Situata me prodhimin e energjisë elektrike në vendet e Ballkanit është problematike, pasi mungesa e thëngjillit në kombinim me gjendjen e keqe të njësive termike vështirëson plotësimin e nevojave në periudhën aktuale të ndjeshme.
Tabloja është tipike në Serbi, ku nga viti i kaluar e deri më sot ka pasur zjarre në minierat e qymyrit dhe ndërprerje të njëpasnjëshme të funksionimit të njësive të mëdha për disa muaj. Një shembull është incidenti i fundit, ku u shkatërrua një nga makineritë më të reja dhe më të mëdha minerare në minierën e Kolumbarës, gjë që solli dorëheqjen e kreut të entit shtetëror EPS.
E kombinuar me baltën në miniera, rezultati i problemeve ishte që vendi të mbështetej në importin e qymyrit për nevojat e tij në një normë që arriti në 45% në fund të vitit 2021.
Serbia aktualisht ka kontrata për 10% të kërkesës për qymyr deri në fund të vitit 2023 me Bosnjë-Hercegovinën dhe Malin e Zi, por mungesa e një lidhjeje direkte hekurudhore rrit kostot dhe e vështirëson furnizimin. Në të njëjtën kohë, vendi po lufton për të siguruar sasi nga diku tjetër, por kjo është e vështirë pasi Kosova, për shembull, nuk është në gjendje ta furnizojë atë pasi plotëson kërkesat e Maqedonisë së Veriut. Synimi është të importohen gjithsej 4 milionë tonë deri në fund të vitit 2023.
Kostoja e importit të energjisë elektrike dhe qymyrit pritet të arrijë në 1 miliard euro për Serbinë këtë vit, sipas ministres së Energjisë Zorana Mikhailovic. Importet e energjisë elektrike tani mbulojnë 10-17% të nevojave të brendshme në krahasim me të kaluarën.
Një situatë e ngjashme është edhe në Kosovë, ku KEK-u shtetëror po përballet me probleme me mosfunksionimin e dy njësive termike dhe tani po përpiqet t’i korrigjojë dhe përmirësojë ato.
Vihet re se pushteti vendor vendosi ndërprerje të energjisë elektrike në dimër në mes të mungesës kur nevoja për import në Kosovë dhe Serbi çoi në probleme të rrjetit të transmisionit pan-evropian.
Në Maqedoninë veriore, pati gjithashtu ndërprerje në termocentralet dimrin e kaluar dhe ESM në pronësi të shtetit iu drejtua importeve të naftës dhe qymyrit.
Vlen të përmendet se prodhimi vendas i energjisë elektrike u ul nga 6,744 gigavat orë në vitin 2010 në 5,284 gigavat orë në 2021, kryesisht për shkak të rënies së prodhimit të ESM nga 6,476 në 3,274 gjigavat/orë si rezultat i linjitit me cilësi të dobët dhe disponueshmërisë së reduktuar të njësive të vjetra termike.
Vendi planifikon të zëvendësojë dy njësi termike dhe një impiant nafte me fotovoltaik dhe gaz natyror, por u detyrua të shtyjë afatin e delinjifikimit deri në vitin 2030.
Shkupi iu drejtua importeve urgjente të linjitit në nëntor 2021 dhe mezi ia doli të siguronte sasi, ndërsa tani po përpiqet përsëri dhe po mundohet.
