Videot e mbushura me bollëk të jetës në Britani kanë nxitur mijëra shqiptarë të largohen. Por disa postime kanë një motiv të errët.
Në një qytet të vogël në veri-lindje të Shqipërisë, 32-vjeçari Besmir Billa po lufton me një armik të padukshëm. Billa ka jetuar në Kukës – një nga vendet më të varfra në Evropë – gjatë gjithë jetës së tij. Si i ri, ai i rezistoi dëshirës për të gjetur punë diku tjetër, sepse donte të qëndronte pranë familjes së tij. Ai gjithmonë shpresonte që nipat e tij, të cilët janë si bij për të, të bënin të njëjtën zgjedhje. Ai përpiqet t’i edukojë ata për kulturën e tyre, duke vënë në pah madhështinë e maleve përreth dhe duke i mësuar të luajnë çiftelinë, një instrument tradicional me tela shqiptare. Por Billa e ndjen se po i humb ata. Forcat kundër tij janë më të errëta dhe kapriçioze se tregu ndërkombëtar i punës: algoritmet e TikTok. Nipat e tij janë të lidhur me aplikacionin e mediave sociale, i cili u ofron një rrymë videosh të shqiptarëve duke i nxitur ata të shkojnë në Britani dhe të pasurohen. Këto klipe po “shkatërrojnë shoqërinë”, tha Billa kur e takova në fillim të këtij viti. “Nuk është jeta reale, është një iluzion. Për të marrë pëlqime dhe vëmendje.” Në një shkollë, vajzat adoleshente më thanë se nuk kishte kush t’i çonte në festën e maturës, sepse shokët e tyre të klasës ishin të gjithë në Britani. “Është sikur djemtë janë zhdukur” Për të parë se për çfarë po fliste, shtypa Angli – shqip për “Angli” – në shiritin e kërkimit të TikTok. Një nga rezultatet e para ishte një klip që ofronte për të çuar njerëzit në Britani ilegalisht (një shtrat në një varkë të vogël nga Calais në Dover kushton rreth 3,000 £/3,816 dollarë). Më tej gjeta një video të njerëzve me xhaketa të fryra duke kaluar Kanalin Anglez në mjegullën e mëngjesit dhe borën, të veshur me tekstet e Vinz, një reper gangster shqiptar. Të gjitha videot i nxisnin shqiptarët të vinin në Londër. (Përfaqësuesit e TikTok thanë se kompania ndalon përgjithmonë llogaritë që promovojnë trafikimin dhe ka punësuar moderatorë shqipfolës për t’i gjetur ato. Ata nuk do të thoshin sa moderatorë kishin. Kur i shënova këto video të kontrabandës, ato u hoqën, por video të reja shfaqen menjëherë më pas.)
Emigrimi nga Shqipëria nuk është asgjë e re. Diktatura komuniste që mori pushtetin në fund të Luftës së Dytë Botërore i ndaloi njerëzit të largoheshin. Kur u shemb në fillim të viteve 1990, shumë shqiptarë shfrytëzuan mundësinë për t’u arratisur: që atëherë, rreth një e treta e popullsisë është larguar. Një faktor që i shtyn njerëzit të kërkojnë punë me pagesë më të mirë jashtë vendit ka qenë kostoja e kujdesit shëndetësor. Në teori shteti e siguron këtë, por spitalet kanë mungesë të kushteve dhe vazhdimisht humbasin staf në vendet e tjera. Shumë shqiptarë mendojnë se duhet të paguajnë për trajtimin dhe një qëndrim i shkurtër në spital mund të shkatërrojë një familje të varfër.
Por vitin e kaluar, fluksi i vazhdueshëm i migrimit drejt Britanisë u shndërrua në një rritje. Ligjërisht, shqiptarët mund të hyjnë në Britani përmes pikave zyrtare të hyrjes me vizë vizitori, por ata duhet të kalojnë një proces të vështirë aplikimi, i cili përfshin demonstrimin se kanë “fonde të mjaftueshme” për të mbështetur veten gjatë qëndrimit të tyre. Shumë kanë besuar se e vetmja mënyrë realiste për të arritur në Britani – dhe, më e rëndësishmja, për të shpëtuar në ekonominë e saj informale pa u zbuluar – është duke paguar kontrabandistët. Dhe në vitin 2022, kontrabandistët ishin shumë, shumë aktivë. Më shumë nga ata që mbërrinin në brigjet e Britanisë me varka të vogla ishin nga Shqipëria atë vit se çdo vend tjetër (Afganistani i drejtuar nga talibanët ishte një i dytë i largët). Vetëm gjatë periudhës së verës rreth 12.000 shqiptarë bënë kalimin e rrezikshëm të detit.
Pjesa e shqiptarëve të mbërritjeve me varka të vogla ka rënë që atëherë, megjithëse mbetet një nga më të lartat. Është e mundur që ata të jenë kthyer në metoda më të vjetra, të tilla si fshehja në kamionë, tani që kalimet e kanaleve janë nën vëzhgim kaq të madh. Por dëshira e tyre për të qenë në Britani mbetet e lartë dhe duket se të paktën pjesërisht është nxitur nga postimet e TikTok. Në Kukës mungesat janë të dukshme. Baret janë kryesisht bosh.
Në një shkollë, vajzat adoleshente më thanë se nuk kishte kush t’i çonte në festën e maturës, sepse shokët e tyre të klasës ishin të gjithë në Britani. “Është sikur djemtë janë zhdukur,” tha një grua e re në një fshat aty pranë. Nuk ka mbetur pothuajse asnjë mekanik në qytet, tha Billa – duhet të rregullojmë gjithçka vetë. Kontrabandistët paguanin 18,000 £ për të kaluar shqiptarët nëpër kanal. Në qershor 2022, njerëzit vunë re reklama anonime që shfaqen në burimet e tyre TikTok, të cilat ofruan transportin e njerëzve në një varkë të vogël për vetëm 4,000 £ Ata që mbeten shikojnë jetën e miqve të tyre në Londër duke luajtur në telefonat e tyre. Ndikuesit që kanë bërë kalimin postojnë video në TikTok të tyre duke kaluar në Big Ben me makina të shtrenjta. Shqipëria ishte më e izoluara ekonomikisht nga ekonomitë e vjetra të bllokut lindor. Markat perëndimore të veshjeve nuk ishin të disponueshme dhe qytetarët e zakonshëm nuk lejoheshin as të zotëronin makina, gjë që mund të shpjegojë statusin e tyre të jashtëzakonshëm në kulturën shqiptare sot. Në videon për odën e Vinz për jetën e bandës, “My Shqipez” (“Shqiptarët e mi”), kamera qëndron me dashuri në simbolet e makinave të ekuipazhit – Rolls-Royce, Mercedes, McLaren – mes pamjeve të pronave të këshillit në Londër dhe Kupola e Mijëvjeçarit. Një nga yjet më të mëdhenj të rrjeteve sociale të Kukësit është një mashkull i quajtur Aleks Vishaj. Nuk është e qartë se kur Vishaj erdhi për herë të parë në Britani, por ai u raportua se ishte deportuar në vitin 2021. Ai arriti, disi, të rihynte në vend dhe tani poston video të tij për 35,000 ndjekësit e tij, duke vozitur nëpër botë me Ferrari të zeza, duke pirë në klube nate dhe duke ndenjur në hotele luksoze. Këtë pranverë e ka kaluar nëpër rrugët e Kukësit. Nipat e Billa-s, të cilët janë shtatë dhe 11 vjeç, ishin të prirur ta takonin dhe të bënin një selfie, si çdo fëmijë tjetër në qytet. Asnjëri nuk ka folur në mënyrë eksplicite për lëvizjen në Britani, por Billa ka frikë se do të vijë. “Ata më tregojnë se si duan një makinë vërtet të shtrenjtë, ose më thonë se duan të jenë ndikues në mediat sociale. Është vërtet e vështirë për mua të di se çfarë t’u them atyre, “tha ai. Billa drejton një Ford Focus të goditur që është më shumë se 20 vjeçar. Ai shqetësohet se shembulli që ai jep nuk mund të konkurrojë me atë të promovuar nga videot në mediat sociale. Por, vuri në dukje ai, “ata nuk tregojnë historinë më të errët”. Të gjithë në Kukës e mbajnë mend kur ndodhi ndërrimi. Kontrabandistët paguanin 18,000 £ për të kaluar shqiptarët nëpër kanal me kamionë dhe makina private. Në qershor 2022, njerëzit vunë re reklama anonime që shfaqeshin në burimet e tyre TikTok, të cilat ofruan transportin e njerëzve në një varkë të vogël për vetëm 4,000 £.
Disa ekspertë ia atribuojnë çmimet më të ulëta një ndryshimi në prodhimin e kanabisit në Britani. Droga rritet nën llamba në shtëpi dhe zyra të braktisura në të gjithë vendin. Përpara pandemisë, bandat vietnameze kontrollonin pjesën më të madhe të biznesit, por në vitin 2020 mafia shqiptare u vendos. Kërkesa po rritej dhe shqiptarët kishin nevojë për më shumë punëtorë për të ujitur dhe trajtuar bimët. TikTok u bë një mjet rekrutimi. Videot u kërkonin njerëzve të bënin kalimin para se të ishte tepër vonë, duke krijuar një ndjenjë urgjence duke iu referuar politikave gjithnjë e më të ashpra të imigracionit. Madje kishte edhe oferta “Black Friday” në udhëtimet me varkë.
Punëtorëve të fermës së kanabisit u ofrohen 600-800 £ në muaj, megjithëse shumë prej tyre përfundojnë duke punuar për asgjë, sepse të njëjtat banda mendohet se kontrollojnë si prodhimin e kanabisit ashtu edhe rrugët e kontrabandës, dhe migrantëve u thuhet se u detyrohen këtyre grupeve para për t’i sjellë në Britani. . Kushtet në ferma janë të zymta. Punëtorët ndonjëherë mbyllen në ndërtesa të braktisura me dritare të mbyllura për muaj të tërë. Kur një zjarr shpërtheu në një fabrikë të prodhimit të kanabisit pranë Birminghamit në vitin 2020, një shqiptar 43-vjeçar vdiq pasi nuk mundi të hapte derën. Bandat u thonë punëtorëve se do të dhunojnë familjen e tyre në Shqipëri nëse përpiqen të arratisen. Ky version i jetës në Britani tenton të mos hyjë në mediat sociale. Aktivistët kundër trafikimit të qenieve njerëzore dyshojnë se krerët e bandave urdhërojnë punëtorët e fermave të kanabisit të postojnë histori pozitive për jetën në Britani. Disa, megjithatë, e bëjnë atë vullnetarisht, sepse duan t’u tregojnë njerëzve në shtëpi se ia kanë dalë. Në Kukës takova një vajzë 19-vjeçare, shoku i së cilës punon në një fermë britanike kanabisi. Në mesazhe private ai i tregon asaj sa e vështirë është jeta e tij, por në TikTok ai poston përmbajtjen standarde aspiruese: grumbuj kartëmonedhash britanike, monumente të Londrës dhe makina të shpejta. Duket sikur ekziston një botë paralele krahas jetës së përditshme në Shqipërinë verilindore. “Zemra ime, mendja ime është në Angli”, tha Albiona Thaçi Qeveria britanike thotë se akti i saj i ri i imigracionit do të ndihmojë për t’i dhënë fund kontrabandës ndër-kanale. Ligji, i cili është dënuar nga OKB-ja, i jep qeverisë fuqinë për të dëbuar këdo që vjen ilegalisht – edhe nëse janë viktima të trafikimit ose skllavërisë moderne. Britania gjithashtu ka punuar drejtpërdrejt me Shqipërinë për të përshpejtuar kthimet e shtetasve të saj. Se sa këto masa i pengojnë njerëzit në fakt, mbetet për t’u parë. TikTok i është përgjigjur rritjes së reklamave të trafikantëve shqiptarë në faqen e tij, duke prezantuar një mjet të automatizuar që skanon postimet e reja për termat përkatës dhe më pas ua referon ato që gjen te moderatorët. Por bandat duket se e popullojnë faqen me reklama më shpejt sesa mund t’i heqë ato TikTok. Disa janë shkruar me ato që duken si gabime shtypi të qëllimshme, me sa duket synojnë shmangien e kontrolleve të TikTok. Javët e fundit ka pasur më pak reklama për kalimet me varka të vogla dhe më shumë për vende në kamionë. Bandat kanë gjetur gjithashtu një produkt të ri për të nxitur: kalimet me skafe nga Belgjika në Kent, që kushtojnë rreth 10,000 £.
Blloqet e banesave prej betoni të ulëta të Kukësit, të shoqëruara me minaren e çuditshme, janë grumbulluar në buzë të një liqeni të kaltër depërtues. Nën sipërfaqen e tij të qetë shtrihet qyteti i vjetër i Kukësit, i cili u zhyt kur liqeni u krijua në 1978 për të fuqizuar një digë hidroelektrike. Në vitet e fundit, arkitektura e stilit sovjetik të zonës është ndërthurur me shtëpi krejt të reja, shumë prej tyre të pabanuara. Banorët thonë se ato janë ndërtuar nga njerëz që jetojnë jashtë vendit dhe duan të shfaqin prosperitetin e tyre të ri në shtëpi. Të paktën për disa, lëvizja paguan.
Shenjat e lidhjeve të rajonit me Britaninë janë kudo. Një qytet krenohet me një kopje telefonike të kuqe jashtë barit të tij me temë britanike. Duket sikur ekziston një botë paralele krahas jetës së përditshme në Shqipërinë verilindore. “Zemra ime, mendja ime është në Angli”, tha Albiona Thaçi, një grua 33-vjeçare, burri i së cilës u kontrabandua në Britani disa muaj më parë me një varkë të vogël. Ajo kujton disa ditë të tmerrshme gjatë kalimit të tij, kur nuk mundi ta arrinte: telefoni i kishte rënë në det. Të gjithë burrat në bllokun e saj të apartamenteve kanë shkuar. Gratë dhe të dashurat e tyre e kanë kthyer ndërtesën në një lloj hapësire komunale, duke u futur dhe dalë nga shtëpitë e njëra-tjetrës pa trokitur. Thaçi shpreson se ajo dhe vajzat e saj do të mund të vendosen legalisht në Britani. Është shumë e vështirë për shqiptarët të fitojnë të drejtën për t’u vendosur dhe për të punuar në Britani – por ata mund të marrin viza që i lejojnë të qëndrojnë atje deri në 180 ditë në të njëjtën kohë (qeveria dha dy të tretat e 30,000 aplikimeve të çuditshme që mori. për ta vitin e kaluar). Njerëzit me të cilët fola thanë se ishin të frikësuar nga procesi i vizave për vizitorët. Në Kukës, takova një “agjent” që më ofronte për të ndihmuar njerëzit ta kalonin atë për vetëm 25,000 £, të cilat ai tha se mund të ktheheshin – me interes – pasi njerëzit të kishin shkuar në Britani. “Pas pesë vjetësh, askush nuk do të jetë më këtu. Të gjithë do të jenë në Londër” Në një fshat pak më larg malit nga Kukësi, vizitova një shtëpi ku jetonin gjashtë gra së bashku në dy ndërtesa ngjitur. Kur u ndala, pesë prej tyre u tronditën nga një video në YouTube që tregonte dhjetëra burra nga fshati duke performuar një valle tradicionale shqiptare në një dasmë në Londër. E takova anëtaren e gjashtë të grupit, Adelie Molla, 22 vjeçe, pranë pusit pranë xhamisë së fshatit ku ajo po mblidhte ujin. Ajo buzëqeshi me entuziazmin e të shoqeve të shtëpisë për “vallen e burrave”. “Ky fshat po zbrazet,” tha ajo. “Këtu ka vetëm të moshuar. Ndoshta pas pesë vjetësh, askush nuk do të jetë më këtu. Të gjithë do të jenë në Londër.”
Këtë vit Besmir Billa provoi diçka të re në përpjekje për të mbajtur nipërit e tij në Kukës: ai krijoi një llogari të tijën TikTok. Ushqimi i tij kap bukurinë natyrore të rajonit: video të miqve të tij që ecin nëpër male të gjelbërta, duke mbledhur lule dhe duke përkëdhelur kuaj të egër. “Ideja që kisha është të shpreh diçka të vlefshme. Jo diçka pa kuptim. Mendoj se kjo është diçka që njerëzit në të vërtetë kanë nevojë”, tha Billa. Në mars Shqipëria pati festivalin e saj kombëtar të pranverës, ku njerëzit marrin një ditë pushimi për të festuar në rrugë. Billa postoi një video në llogarinë e tij në TikTok ku shfaqeshin të rinjtë në Kukës duke u dorëzuar lule të moshuarve. Në fillim, nipërve të tij “nuk u bënë përshtypje”. Por më pas djali i madh shënoi shifrat e shikueshmërisë në videon e festivalit të pranverës. Dyzet mijë e duke u numëruar. Tani për tani, Billa ka vëmendjen e nipërve të tij.
Fundi i udhëtimit: i bllokuar në një fermë kanabisi!
Blesari u largua nga Shqipëria duke përdorur rrugën tokësore: një kamion për në Belgjikë, më pas në Calais, më pas në Londër. I kushtoi atij dhe pasagjerëve të tij 14,000 £ secili. Një mik i një miku të një miku e kishte rregulluar me kontrabandistët. Ai mendonte se ishte i gatshëm të bënte çdo punë – jo atë që përfundoi duke bërë. Në fillim ai u përpoq të shlyente borxhin duke larë makina dhe duke bërë punë të tjera të çuditshme. Por ata kurrë nuk paguanin mjaftueshëm dhe emisarët e kontrabandistëve vazhdonin të dilnin duke kërkuar para. Ai ishte i frikësuar. Pas tre muajsh njerëzit e kontrabandistëve i ofruan një rrugëdalje. Blesari (jo emri i tij i vërtetë) nuk e dinte se çfarë do të ishte puna deri sa mbërriti në vendin e tij të ri të punës. “Ishte thjesht një shtëpi normale angleze,” tha ai. Shtatë dhoma, dy prej të cilave ishin bosh dhe përballë rrugës, të tjerat plot me bimë kanabis. Dukej si një xhungël shtëpie. Burrat i treguan se si të kujdeseshin bimët, i thanë të mos shkaktonte telashe, të mos kërkonte vëmendje, të mos dilte kurrë. “Nëse policia vjen këtu, ju jeni të vdekur,” thanë ata. Më pas, e lanë vetëm Blesarin. Blesari nuk kishte rritur asgjë më parë, por mësoi shpejt. Ditët dhe netët ishin të zëna: ai duhej të krasiste, ujitte, spërkaste pesticide, të luftonte insektet, t’i rifuste bimët. Dritaret dhe perdet duheshin mbajtur gjithmonë të mbyllura. Llambat e nxehtësisë e bënin atë komod në dimër dhe të padurueshëm në verë. Tymrat e bimëve i dhanë dhimbje koke. Çdo disa javë bimët do të lulëzojnë, në atë moment një grup të rinjsh – të ndryshëm nga përfaqësuesit e kontrabandistëve me të cilët kishte pasur marrëdhënie më parë – i merrte ato. Ata ishin shqiptarë, por Blesari nuk guxonte të bisedonte me ta dhe të bënte pyetje. Të rinjtë mezi folën me të, përveçse e paralajmëruan që të mos largohej nga ndërtesa. Askush nuk i besonte njëri-tjetrit; të gjithë kishin frikë. Të vetmit njerëz të tjerë që pa ishin emisarët e kontrabandistëve. Ata i sollën ushqim të padëshiruar dhe e inkurajuan Blesarin t’u thoshte miqve dhe familjes në Shqipëri se Britania ishte “parajsë”. Ata nuk ndoqën për të kontrolluar nëse e bëri këtë, kështu që ai nuk e bëri, por as nuk i tha familjes së tij se ishte një i burgosur që flinte çdo natë në një kolltuk të pakëndshëm. Sa herë që shihte përfaqësuesit e kontrabandistëve, Blesari i pyeste nëse borxhi ishte shlyer. “Ata thanë ‘jo, ende jo, nuk i ke bërë paratë’.” Ai fantazoi të arratisej. Po të kishte ardhur policia, ai do të ishte i lumtur të kërkonte mbrojtje me ta. Por ai nuk guxoi të telefononte 999. Pas tetë muajsh, banda tha se borxhi ishte paguar dhe ai mund të shkonte. Por Blesari nuk kishte para, kështu që qëndroi edhe dy muaj për të fituar sa për të mbajtur veten për disa javë. Ditë para se të largohej, ai takoi zëvendësuesin e tij: një djalë adoleshent. Kjo ishte vitin e kaluar, rreth kohës kur filloi bumi i TikTok. Dyshja nuk folën; Blesar sapo i tregoi se çfarë të bënte. “Nuk mund t’i besoja atij, nuk e dija se kush ishte,” tha ai. Ai nuk e di se çfarë ka ndodhur me djalin. Blesari doli nga shtëpia, doli jashtë, në dritën e parë natyrore që kishte parë për gati një vit. Gjeti një stacion dhe mori një tren, sa më larg. “Unë e urrej veten,” tha ai. “Dhe unë i urrej ata.”
