Perandorët ilirë të Perandorisë Romake (të Perëndimit fillimisht dhe më pas të Lindjes ose Bizantit), erdhën nga radhët e ushtarakëve dhe luajtën një rol të rëndësishëm, jo vetëm në formimin e historisë së kësaj Perandorie, por ndikuan, me vendimet dhe veprimet e tyre edhe në historinë e gjithë njerëzimit!
Natyrisht, përfshirja dhe ndikimi i ilirëve në ngritjen e Romës, si “Qyteti Udhëheqës”, nuk fillon që nga viti 249 pas Krishtit, pra nga koha kur Decius, perandori i parë me origjinë ilire, mori drejtimin e Perandorisë, por fillon që në kohët më të lashta, me Eneas (“ai”, që i mbijetoi shkatërrimit të Trojës) dhe djalit të tij Ascanius, i cili ndërtoi qytetin e Alba Longa, banorët e të cilit, si ata të Romës, sipas historianit Titus Livius, ishin me origjinë ilire*. Nga dinastia mbretërore e këtij qyteti, Alba Longa, dolën Remus dhe Romulus që ndërtuan Romën.
Po të kemi parasysh tani se ilirët ishin pjesë e popullit të lashtë dhe të famshëm pellazg, gjuha e të cilit flitet edhe sot nga arvanitasit, arbëreshët dhe shqiptarët kudo në Ballkan dhe se e famshmja “E drejta romake”, e cila konsiderohet si kontribut i madh i Perandorisë Romake ndaj qytetërimit, se ka ekzistuar para themelimit të kësaj Perandorie dhe madje se ky ka qenë “Ligji Pellazg”, kuptojmë se për këtë kontribut në këtë qytetërim, të vetmit që mund të krenohen janë pasardhësit e popullit të lashtë pellazg.
Por, përtej këtyre, dhe për të mos shkuar shumë larg, në kontributin e Perandorëve Ilirë, ndër të tjera, duhet të përfshijmë edhe regjimin e “laicizmit” të zbatuar nga Konstandini i Madh, i cili i dha mundësinë krishterimit të “legjitimonte” dhe për të përhapur, por edhe ndërtimin e tempullit të shenjtë “Dituria e Shenjtë e Zotit”, që ishte një përpjekje indirekte për të futur vlerat e perëndisë së 12-të në fenë e re **
Më poshtë lista e Perandorëve Ilirë:
- Decius (249-251).
Shënim: në vitin e fundit të mbretërimit të tij ai bashkë-mbretëroi me djalin e tij Erennius Etruscan derisa të dy u vranë në Betejën e Avritus.
- Erennius Etrusk (251).
Ostilianus (251).
Shënim: Ostilianus, ishte djali më i vogël i Decius, i cili u bë Perandor pas vdekjes së babait dhe vëllait të tij Erennius Etruscanus, por disa muaj më vonë vdiq edhe nga epidemia “qipriane”
- Klaudi II gotik (268-270).
- Konidillos (270).
- Aureliani (270-275).
- Probus (276-282).
- Diokleciani (284-305).
- Maksimian Herkuli (286-306).
- Konstanci I Kloros (305-306).
- Galerius (305-311).
- Konstandini I i Madh (306-337).
Shënim: Kostandini e zhvendosi kryeqytetin e Perandorisë në Konstandinopojë, ku Bizanti dhe Lelegët e Megarës ndërtuan Bizantin, zbatuan regjimin e “sekularizmit” dhe filluan ndërtimin e tempullit të shenjtë të “Hagia Sophia të Zotit”.
- Licinius (308-324).
- Konstanci II (337-361).
- Julian dhunuesi ose Megas (360-363).
Shënim: Juliani u përpoq të rivendoste “paganizmin” dhe për këtë arsye, të krishterët e quajtën atë “Offent” dhe paganistët e quajtën atë “I madh”.
- Jovian (363-364).
- Valentiniani I (364-375).
- Ualis (364-378).
- Valentini II (364-392).
- Anastasi I i Dytë (491-518).
- Justini I (518-527).
- Justiniani i Madh (527-565).
Shënim: Justiniani është perandori që urdhëroi dhe ndërtoi tempullin e shenjtë të Hagia Sofisë në formën e tanishme dhe e përuroi në vitin 537. Për atë që nuk bëri në favor të të krishterëve, e quajtën “Mega”.
- Justini II (565-578).
* Historiani Titus Livius, në kohën kur Ptolemeu fliste për “Alvanopolis” dhe për “Shqiptarët” e Ilirisë, ai, në traktatin e tij “Nga themeli i qytetit”, i quan “shqiptarë” banorët e Alba Longës dhe mbështet , se lufta midis popullit të Alba Longa dhe popullit të Romës, se ishte një luftë “civile”.
** Tempulli i shenjtë i “Diturisë së Shenjtë të Zotit”, filloi të ndërtohet në vitin 330 pas Krishtit. (në kohën e Konstandinit të Madh), inauguruar në vitin 360, nga i biri Konstanci II, djegur në vitin 405, rindërtuar dhe inauguruar në 415, shkatërruar në 532 gjatë “Skenës së Nicës” dhe në fund rindërtuar (në formën e tanishme ), në periudhën e Justinianit të Madh, nga inxhinierët Anthemius dhe Isidoros (të cilët ishin Lelegë me origjinë), dhe u përurua në vitin 537 pas Krishtit.
