Trakt.al ju sjell sot pamjet më të rralla, të qytetit antik të harruar prej dekadash, SHASI.
I gjendur aktualisht në kufijtë e Shtetit Malazez, një nga qytetet më të mëdha të Ilirisë, është mbuluar nga një kurorë kilometrike bimësie lulesh të shumëllojshme. Emocionuese janë pamjet, e atyre pak pjesëve që kanë mbetur nga ky qytetërim, ndërkohë që rrënojat vazhdojnë me kilometra të tëra, të mbuluara, por më tepër…të harruara.
Qyteti antik i Shasit që ndodhet midis Shkodrës dhe Ulqinit besohet se është emëruar sipas martirit ilir Shën Astius, i cili ishte kryepeshkop në Dyrrahium, (Durrës) deri në vitin 98 të erës sonë kur edhe u kryqëzua nga perandori romak Trajan.
Megjithatë, qyteti i Shasit besohet se është themeluar në shekullin VI gjatë mbretërimit të Justinianit I, perandorit bizantin i lindur afër Shkupit të sotëm.
Në 1242, pas pushtimit të tyre të dështuar të Ulciniumit, mongolët e udhëhequr nga Kadan (nipi i Genghis Khan) shkatërruan Shasin dhe masakruan banorët e tij. Rrënojat e mbetura nga pushtimi mongol sot njihen nga vendasit si kishat.
Burimet historike tregojnë se Helena e Anzhuinëve urdhëroi rindërtimin e tij në fund të shekullit të XIII, pasi ajo vetë në atë kohë banonte në Ulqin. Strukturat e qytetit kishin filluar të shemben siç dëshmohet nga një letër drejtuar Venedikut në 1406, shkruar nga Kryepeshkopi i Shasit.
Sipas legjendës, Shasi dikur kishte aq kisha sa kishte ditë, megjithatë, shumica e këtyre kishave ishin të rrënuara, me vetëm tetë të mbetura.
Në vitin 1533, gjenovezi Francisco Giustiniani shkroi se në Shas ishin rrënojat e 365 kishave. Në vitin 1610, Kryepeshkopi i Tivarit Marin Bici shkroi në mënyrë të ngjashme se Svaç përmbante të njëjtin numër kishash sa kishte ditë në vit.
Kishat më të mëdha në Shas janë:
Kisha Katedrale e Shën Gjon Pagëzorit. Një katedrale romane e vendosur në pikën më të lartë të qytetit. Është ndërtuar në vitin 1300 bazuar në mbishkrimin e gjetur në fasadën e saj. Bazuar në fragmentet e mbetura në murin e saj perëndimor, supozohet se kisha është ndërtuar mbi një kishë më të vjetër që u shkatërrua nga mongolët.
Kisha e Shën Marisë – Një kishë françeskane e stilit gotik e vendosur në një pllajë në pjesën e poshtme të qytetit. Besohet se është ndërtuar pas vitit 1300.
Sot na lejon vetëm ta eksplorojmë, por kush e di një ditë, do të mundemi që për Shasim më tepër të tregojmë!
