Një urë e re bashkon një Kroaci të ndarë, por ajo e shkëput Bosnjën nga Evropa. Një urë që synon të bashkojë por gjithashtu edhe ndan.
Fundi i Jugosllavisë krijoi disa anomali kufitare në Ballkanin Perëndimor. Njëra është ngushtica e Neumit, ku dy pika kufitare ndërkombëtare janë vetëm disa km larg njëra-tjetrës. Një urë e re anashkalon portin e vetëm të Bosnjës dhe bashkon Kroacinë, por a është ky një lajm i mirë?
Aty ku takohen kufijtë ndërkombëtarë, ndërtimi i një ure është më shumë se thjesht një projekt inxhinierik. Është një çështje me pasoja gjeopolitike.
Merrni për shembull Urën Øresund, që lidh Danimarkën me Suedinë që nga viti 2000. Ajo shkaktoi një bashkim transnacional – nganjëherë të quajtur në mënyrë të gabuar CoMa (për Kopenhagen dhe Malmö) – për të mos përmendur një serial televiziv të mirënjohur Scandi Noir, i quajtur thjesht Ura.
Ose merrni parasysh urën Kazungula, e inauguruar në maj të vitit të kaluar. E ndërtuar në një vend në lumin Zambezi, ku katër vende afrikano-jugore pothuajse preken, struktura prej 259 milionë dollarësh ka potencialin për të transformuar katër drejtime në një korridor mundësish.
Një urë e ndërtuar nga Brukseli dhe Pekini
Shembulli më i fundit është Ura e Peljeshacit, e cila u hap me ceremoni për trafik këtë të martë. Ndryshe nga sa më sipër, kjo urë u ndërtua për të ndarë më mirë dy vende sesa për t’i bashkuar ato. Ajo anashkalon kufirin e Bosnjë-Hercegovinës në Adriatik dhe lidh dy pjesë jo të afërta të Kroacisë.
Duke vepruar kështu, lidhja prej 2.4 km po rikonfiguron peizazhin, fizik dhe politik, të Ballkanit Perëndimor, përpara aderimit të Kroacisë në Zonën Shengen. Dhe ura e ndërtuar nga Kina e financuar nga BE-ja është shenja më e fundit dhe më e dukshme e interesit të Brukselit dhe Pekinit në rajon.
BE-ja e financoi projektin në shumën prej 357 milionë euro (nga një kosto totale prej 526 milionë euro). Nga investimi i saj më i madh ndonjëherë në infrastrukturë në Kroaci, BE-ja fiton një shtet anëtar më të lidhur, me mundësi të rritura ekonomike, veçanërisht për turizmin. China Road and Bridge Corporation fitoi tenderin ndërkombëtar për ndërtimin e urës me gjashtë shtylla, me kabllo. Kritikët kanë frikë se Pekini po arrin ndikimin përmes infrastrukturës.
Ura shkurton kohën e udhëtimit me 37 minuta, por kjo vështirë se justifikon një investim kaq masiv. Vlera e tij aktuale është se e nxjerr Bosnjën jashtë ekuacionit të trafikut. Kur Jugosllavia ishte ende një shtet, kjo do të dukej një absurditet i shtrenjtë. Vetëm pas vitit 1991, kur Kroacia dhe Bosnje-Hercegovina u bënë fqinjë të pavarur, kufiri i tyre i ri i përbashkët ndërkombëtar çoi në disa pasoja të çuditshme.
Kufij të çuditshëm ballkanik
Çudia kufitare
#1: Qendra gjeografike e Kroacisë është në Bosnjë – Herzegovinë
Shikoni një hartë aktuale të Ballkanit Perëndimor dhe do të mahniteni menjëherë nga forma e gjysmëhënës së Kroacisë. Bosnja shërben si pykë që ndan, në pikat e saj më të largëta në lindje, dy majat e gjysmëhënës me rreth 430 km. Një pasojë e çuditshme e formës së çuditshme të Kroacisë është fakti se qendra e saj gjeografike shtrihet jashtë Kroacisë – për të qenë të saktë, afër fshatit Driniç në Petrovać, një nga komunat më pak të populluara të Republikës Srpska, gjysma serbe e Bosnjës.]
Çudia kufitare #2: Bosnja ka vijën bregdetare më të shkurtër në botë
Nëse mendoni se Bosnje – Hercegovina është pa dalje në det, nuk po kërkoni mjaftueshëm. Zmadhoni zonën afër fundit të trekëndëshit boshnjak dhe do të shihni një qytet të quajtur Neum (shqiptohet NAY-oom). Vija bregdetare prej 20 km e atij qyteti në Adriatik përbën aksesin e vetëm të Bosnje-Hercegovinës në detin e hapur. Pa llogaritur varësitë dhe mikroshtetet, kjo e bën bregdetin e Bosnjës më të shkurtër se çdo vend në botë. (Në rast se po pyesni veten: Jordania është nënkampion, me 26 km dhe Kongo e treta me 37 km.
Kjo anomali ka ekzistuar që nga Traktati i Karlowitz (1699), në të cilin Republika e Raguzës i dha Neum – in Perandorisë Osmane. Kjo ishte për të parandaluar një pushtim tokësor të Raguzës nga fqinji dhe rivali i saj, Republika e Venedikut.
Çudia e kufirit #3:
Neum e ndan Kroacinë në dysh
Perandoritë osmane, veneciane dhe raguzane janë avulluar, por anomalia e Neumit ka mbijetuar. Para vitit 1991, ky nuk ishte problem. Por që nga shpërbërja e Jugosllavisë, Neum e ndanë Kroacinë e pavarur në dysh, duke ndarë pjesën më të madhe të vendit nga Dalmacia Jugore, e cila përfshin gadishullin e Peljeshacit dhe, pak më në jug, qytetin mesjetar të rrethuar me mure të Dubrovnikut (emri historik: Ragusa), i Kroacisë. destinacioni kryesor turistik.
Jo një vendkalim kufitar ndërkombëtar, por dy të tillë!
Rruga evropiane E65 lidh Dubrovnikun me pjesën tjetër të Kroacisë mbi tokë, por ajo rrugë kalon përmes Neum – që do të thotë jo një por dy kalime kufitare ndërkombëtare në hapësirën prej vetëm disa km.
Ura do t’u japë 90,000 kroatëve që jetojnë në Dalmacinë Jugore qasje më të lehtë në “kontinentin” kroat, i cili ka të gjitha llojet e përfitimeve sociale, ekonomike dhe politike për rajonin e tyre, për vetë Kroacinë dhe për BE-në.
Ndërkohë, Bosnja mbetet jashtë BE-së. Në fakt, ajo nuk është as kandidate për anëtarësim. BE-ja thjesht e njeh Bosnjën si një “kandidat të mundshëm”. Negociatat as që kanë filluar, që do të thotë se pranimi është shumë vite larg, nëse nuk ndodh fare. Sistemi politik i vendit është një bashkëjetesë jopraktike e ish-armiqve dhe parashikimet e kolapsit të tij duken gjithnjë e më të besueshme – dhe bashkë me të, ndoshta një rikthim në luftë civile.
Ende mund të rezultojë se Ura e Peljeshacit është përgjigja e pyetjes së gabuar. Në vend të, “Si ta shmangim Bosnjën?” ndoshta duhet të ishte, “Si ta përfshijmë Bosnjën?”
