Aleanca e Rusisë dhe Iranit reflekton më shumë ndryshime globale në arenën ndërkombëtare.
Marrëdhëniet midis Rusisë dhe Iranit kanë kaluar nëpër faza të ndryshme që nga koha e BRSS. Bashkimi Sovjetik ishte vendi i parë që njohu Republikën Islamike, por mbështeti fuqishëm aleatin tradicional Saddam Husein. Por Irani u mbështet gjithashtu në marrëveshjet e pajisjeve me BRSS dhe Rusinë.
Sigurisht, bashkëfajësia e Rusisë me rezolutat e OKB-së në lidhje me programin bërthamor e bëri presidentin e atëhershëm Mahmud Ahmadinexhad kritik ndaj Rusisë.
Ishte kryesisht lufta në Siri që çoi në një konsolidim të bashkëpunimit midis Rusisë dhe Sirisë. Të dyja palët, kur shpërtheu lufta civile, e bënë prioritet mbështetjen e qeverisë së Asadit dhe jo forcimin e grupeve të ndryshme islamike që funksiononin si opozitë e armatosur ndaj qeverisë së Damaskut. Rusia nuk donte të humbiste një aleat kyç në rajon dhe Irani nuk donte që Siria të shpërbëhej dhe rrymat kryesisht anti-iraniane dhe anti-shiite islamike të fitonin epërsinë. Në fund të fundit, “Shteti Islamik” në veçanti udhëhoqi rrugën në Irak – një vend në të cilin Irani ka rritur ndikimin – në sulmet kundër shiitëve.
Kjo do të thoshte se Rusia, por edhe forcat iraniane dhe pro-iraniane dhe Hezbollahu ishin në anën e qeverisë së Damaskut. Arkitekti i këtij bashkëpunimi, si dhe i strategjisë së përgjithshme të “Boshtit të Rezistencës”, ishte kreu i forcës elitare Quds të Gardës Revolucionare, Qassem Soleimani, i cili u vra nga SHBA në Bagdad në janar 2020. Madje Soleimani vizitoi Moskën në tetor 2015 për të diskutuar me rusët planifikimin e strategjisë në Siri.
Që atëherë, ky bashkëpunim ka qenë i dobishëm në ndryshimin e ekuilibrit të fuqisë në Siri dhe mposhtjen e rrymave të armatosura islamike. Edhe pjesëmarrja e Turqisë në “procesin e Astanës” erdhi pasi kuptoi se vetëm me bashkëpunimin e Rusisë dhe Iranit mund të parandalojë kërcënimin “ekzistencial” të formimit të një entiteti kuazi-shtetëror kurd në tokën siriane.
Irani dhe perspektiva e një integrimi euroaziatik
Pavarësisht afrimit me Rusinë për çështjet që kanë të bëjnë me Sirinë, për një kohë Irani është përpjekur të gjejë mënyra për të fituar marrëdhënie më të mira edhe me Perëndimin, me shpresën se kjo do të hapë më shumë tregje dhe do të çojë në rritje ekonomike. Kjo u reflektua edhe në marrëveshjen bërthamore të Iranit të vitit 2015.
Por një pjesë e konsiderueshme e establishmentit politik dhe ushtarak amerikan këmbënguli që ta shohë Iranin si një kërcënim. Të mos harrojmë se është një vend me fuqi të konsiderueshme, i aftë të ndikojë në gjërat në vende të tjera dhe në të njëjtën kohë të sfidojë si Izraelin (i cili e konsideron Iranin si rivalin e tij kryesor) ashtu edhe monarkitë konservatore të Gjirit.
Kjo u reflektua në përmbysjen e administratës Trump dhe tërheqjen e njëanshme të SHBA nga marrëveshja për programin bërthamor dhe rivendosjen e sanksioneve.
Në të njëjtën kohë, brenda Iranit “të moderuarit” që kishin negociuar kryesisht marrëveshjen pësuan dëme nga problemet në politikën sociale dhe “konservatorët”, me presidentin Raizi, të cilët kanë një linjë më “të ashpër” pavarësisht se duan marrëveshjen dhe dalje më të madhe në treg. Të mos harrojmë se Irani është një vend me rezerva të mëdha energjetike, veçanërisht gazi natyror, në një fazë historike ku pritet të ketë rritje të kërkesës për këtë lëndë djegëse.
Por në të njëjtën kohë po bëhet e qartë se udhëheqja iraniane e sheh më pozitivisht atë që zakonisht përshkruhet si “integrim euroaziatik”, domethënë një bashkëpunim ekonomik i përmirësuar me Kinën dhe Rusinë, veçanërisht nëse perspektiva e sanksioneve mbetet si një trend ndërkombëtar ku fillojnë dhe vizatohen vija të thella ndarëse.
Përmirësimi i marrëdhënieve me Rusinë
Mënyra e butë në të cilën Rusia dhe Irani reaguan ndaj akuzave të SHBA-së nga Këshilltari i Sigurisë Kombëtare, Jake Sullivan, se Irani po përgatitej të furnizonte Rusinë me dronë, tregoi se e gjithë kjo çështje mund të ketë njëfarë thellësie.
Natyrisht, në të njëjtën kohë akuza amerikane nuk kishte për qëllim vetëm Moskën dhe Teheranin, por donte të nxiste edhe reflekset anti-iraniane të vendeve të Gjirit. Në fund të fundit, ndërtimi i një fronti të tillë kundër Iranit ishte një nga shtytjet kryesore të vizitës së fundit të Joe Biden në Lindjen e Mesme.
Megjithatë, vendet e Gjirit, përmes gojës së ministrit të Jashtëm saudit, Princit Faisal bin Farhan, këmbëngulën se ata ende duan të kenë dialog me Teheranin.
Megjithatë, disa nga dronët iranianë, si Shahed-129 dhe Shahed-191, konsiderohen shumë të sofistikuar dhe efektivë në fushën e mbrojtjes ajrore dhe mund të forcojnë përpjekjet e Rusisë për t’iu përgjigjur sistemeve të avancuara raketore amerikane që arrijnë në frontin ukrainas.
