Lufta në Ukrainë do ta ringjallë atë. Kjo nuk do të thotë se evropianët duhet të braktisin idealizmin dhe krijimtarinë që themeloi bazën e projektit më të suksesshëm të paqes në histori. Por ata duhet të pranojnë se gjithçka tani mund të varet nga gatishmëria e tyre për të përballuar luftën diku tjetër.
Për shtatë dekada, integrimi evropian u nxit nga arritja e paqes. Por që nga pushtimi rus i Ukrainës më 24 shkurt, Evropa duket e bashkuar në përgjigjen e saj ndaj luftës. Plani për paqen është zëvendësuar nga një plan për luftë dhe ky ndryshim thelbësor po i detyron qeveritë evropiane të rishqyrtojnë disa nga parimet e tyre më të vjetra.
Natyrisht, tani ata duhet të merren me fuqinë e fortë. Është diskutuar shumë për riarmatimin gjerman, vendimin e Danimarkës për të marrë pjesë në marrëveshjet e mbrojtjes së përbashkët evropiane dhe ofertën e Suedisë dhe Finlandës për t’u bashkuar me NATO-n. Tabutë janë thyer, me vendet anëtare të Bashkimit Evropian që dërguan armë të rënda në Ukrainë dhe “agjencia paqeruajtëse” e BE-së që angazhoi dy miliardë euro për armatosjen e vendit të shkatërruar nga lufta. Për më tepër, BE-ja e ka kthyer ekonominë e saj në një armë për përdorim kundër Rusisë dhe tani po planifikon një ekonomi lufte, në të cilën siguria do të jetë prioritet.
Një ndryshim i dytë i rëndësishëm është se evropianët duhet të rishqyrtojnë ndërvarësinë. Më parë, integrimi evropian pasqyronte besimin se lidhjet ekonomike midis vendeve do të krijonin bazat për pajtimin politik. Kjo ishte ideja e Bashkimit të parë Evropian të Qymyrit dhe Çelikut (pararendësi i BE-së) i cili i ktheu armiqtë e dikurshëm në miq duke bashkuar industritë kombëtare që kishin prodhuar municione të Luftës së Dytë Botërore. Shpresa ishte se edhe nëse lidhjet ekonomike midis vendeve nuk do ta bënin të pamundur luftën, ato të paktën do të parandalonin një përshkallëzim të rrezikshëm të tensioneve.
Por pushtimi i Rusisë e përçmoi këtë ide, duke dëshmuar se ndërvarësia mund të lejojë gjithashtu njërën palë të shantazhojë tjetrën. Ky realizim erdhi në fund të shqetësimeve për “diplomacinë e maskave” dhe “nacionalizmin e vaksinave” gjatë pandemisë COVID-19, kur shumë vende e gjetën veten plotësisht të varur nga të tjerët për furnizime kritike. Prandaj, procesi i shkëputjes së Evropës nga energjia ruse do të shoqërohet gjithashtu me përpjekje për të kufizuar varësinë e Evropës nga Kina gjithashtu.
Një çështje e tretë ka të bëjë me konceptin e sovranitetit. Në dekadat e fundit, evropianët janë fokusuar kryesisht në zbutjen e këtij impulsi në emër të bashkëpunimit transnacional. Por të përballur me një forcë agresive revizioniste, ata tani pranojnë se sovraniteti duhet të mbrohet në mënyrë që të mund të ndahet. Nga ana e saj, Rusia ka shtrembëruar retorikën post-hegjemoniste të përdorur nga evropianët gjatë luftërave ballkanike për të justifikuar pushtimin e saj të Ukrainës, të cilën ajo e përshkruan me cinizëm si një mision për të mbrojtur rusishtfolësit nga gjenocidi.
Në vitet 1990 evropianët promovuan idenë “postmoderne” se nëse shkeljet masive të të drejtave universale të njeriut (ato të njohura nga Kombet e Bashkuara) ndodhin në një vend sovran, komuniteti ndërkombëtar kishte për detyrë të ndërhynte për të mbrojtur viktimat nga qeveria e tyre. Versioni rus i “detyrës për të mbrojtur” nuk është post-modern, por para-modern. Kremlini beson se mund të vendosë në mënyrë të njëanshme të ndërhyjë në vende të tjera për të mbrojtur anëtarët e një kulture ruse të përcaktuar lirshëm.
Arabia Saudite ka përdorur një doktrinë të ngjashme për të justifikuar ndërhyrjet e saj për të mbrojtur sunitët në Jemen, siç ka bërë Irani në lidhje me shiitët në Siri. Dhe, sigurisht, shumë shqetësohen se Kina do të miratojë arsyetime të ngjashme për një pushtim të Tajvanit. Gjeneratat e mëparshme të liderëve perëndimorë bënë gabim duke supozuar se vetëm vendet e tyre do të ishin ndonjëherë mjaft të forta për të kapërcyer dominimin e të tjerëve.
Një çështje e katërt është universaliteti i supozuar i projektit evropian. Dështimi i procesit të zgjerimit të BE-së në Turqi dhe ngritja e një Rusie revanshiste kanë treguar se modeli i BE-së nuk ka gjasa të zbatohet as në të gjithë Evropën, e lëre më në të gjithë globin.
Në diskutimet me liderët nga Azia, Afrika dhe Lindja e Mesme, duket se sa pak prej tyre ndajnë zemërimin e fortë moral që karakterizon përgjigjen e Perëndimit ndaj pushtimit rus. Ata e shohin konfliktin si një konflikt rajonal evropian dhe jo një luftë globale për të cilën duhet të shqetësohen. Eurocentrizmi ka bërë që evropianët të keqkuptojnë liderë si presidenti rus Vladimir Putin dhe presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan. Ai gjithashtu minon tërheqjen e Evropës ndaj pjesës tjetër të botës.
Për të korrigjuar situatën, liderët evropianë duhet të pranojnë se përvoja e BE-së është një produkt unik i kushteve specifike historike dhe gjeografike dhe duhet të tregojnë mjaft kuriozitet për të kuptuar botën përmes syve të të tjerëve. Paradoksalisht, decentralizimi i Evropës mund të jetë hapi i parë i domosdoshëm në ushtrimin e pushtetit evropian në një botë shumëpolare.
Parimi i pestë që kërkon rishqyrtim është ideja e rendit politik. Ndërkohë që disa liderë evropianë i përmbahen një kuadri sigurie që pasqyron parimet e pas Luftës së Ftohtë, e vërteta e vështirë është se rendi unik i Evropës – i bazuar në një sërë institucionesh dhe traktatesh – tashmë është shkatërruar. Në të ardhmen, siguria evropiane do të jetë shumë më e ngjashme me atë të rajoneve të tjera, si Azia. Bilanci i fuqisë dhe fuqisë ushtarake do të jetë po aq i rëndësishëm sa çdo marrëveshje mes evropianëve dhe rusëve.
Shtetet e Bashkuara, natyrisht, do të mbeten aktive në rajon. Megjithatë, pjesa më e madhe e veprimit do të vijë nga një grumbull i aranzhimeve të kufizuara dypalëshe të sigurisë. Dhe edhe nëse luftimet në Ukrainë përfundojnë, paqja nuk do të vijë. Rreziqet e sulmeve kibernetike, sabotazhi energjetik, ndërhyrja në zgjedhje dhe “burrat e vegjël të gjelbër” të Rusisë do të jenë tipare të përhershme të epokës së re të mospaqes në Evropë.
Lufta në Ukrainë do të riformojë Evropën. Kjo nuk do të thotë se evropianët duhet të braktisin idealizmin dhe krijimtarinë që formuan bazën e projektit më të suksesshëm të paqes në histori. Por ata duhet të pranojnë se modeli i tyre nuk do të bëhet kurrë universal, se do të thirren gjithnjë e më shumë për t’iu përgjigjur vendimeve të marra nga të tjerët dhe se paqja në vendet e tyre mund të varet nga gatishmëria e tyre për t’u përballur me luftën diku tjetër. Që tani e tutje, integrimi evropian do të udhëhiqet nga nevoja për të fituar në një botë të rrezikshme, jo nga dëshira për të shmangur konfliktin.
