Ka prova në rritje se forcat ruse në zonat e pushtuara të Ukrainës kanë vjedhur sistematikisht grurë dhe prodhime të tjera nga fermerët vendas. Disa dhjetëra milje larg vijës së frontit, fermeri ukrainas Dmytro përshkruan se si biznesi që ai ngriti për 25 vjet humbi në katër muaj të pushtimit rus. Kjo ka ndodhur me më shumë se 200 fermerë, toka e të cilëve tani ndodhet në territorin e pushtuar.
“Na vodhën grurin. Na shkatërruan lokalet, na shkatërruan pajisjet.”
Pamjet e momentit kur ushtarët rusë mbërrijnë në një depo drithërash.
Forcat ruse tani zotërojnë 80% të dhjetëra mijëra hektarëve të kultivuara dhe akuzohen për vjedhje të grurit në shkallë industriale. Kamionët me grurë u vodhën dhe disa prej tyre kishin gjurmues GPS.
Ne ishim në gjendje t’i përdornim këto të dhëna për të parë se ata kishin shkuar në jug në Krime, të cilën Rusia e aneksoi në 2014, dhe më pas në Rusi.
Nga të dhënat GPS, të dy kamionët ndaluan pranë një depo magazinimi – të identifikuar si një vend për shkarkimin dhe ruajtjen e grurit – në qytetin Oktyabrske të Krimesë.
Në një imazh satelitor nga 14 qershori i këtij viti – mund të shihni një varg kamionësh në rrugën pranë objektit.
Mund të shohim se objekti i magazinimit është pranë një linje hekurudhore, e cila mund të përdoret për të transportuar grurë ose në Rusi ose deri në portet në Krimenë jugore. Pjesa e sipërme e vendit të ruajtjes gjithashtu duket se ka simbolin Z – emblema e pushtimit rus – në çati.
Radhë në kufi
Është shumë e vështirë të gjurmosh dërgesat individuale të grurit të vjedhur, por ka shumë prova që shumica e tyre shkojnë së pari në Krime. Ka imazhe satelitore në dy pika kyçe hyrëse – në Chonhar dhe Armiansk – në të cilat mund të shihni një grumbullim automjetesh, të cilat mund të përdoren për të transportuar grurë dhe prodhime të tjera.
Ky nivel i trafikut rrugor në Krime është i pazakontë pasi Ukraina nuk ka pasur akses në zonë që kur u aneksua nga Rusia në vitin 2014 dhe ka eksportuar drithë dhe produkte të tjera nga gjetkë.
Mund të jetë e mundur të shpjegohet një pjesë e vëllimit të trafikut si kamionë të zbrazët që kthehen nga zonat e pushtuara që kanë dërguar furnizime për trupat ruse. Por një interpretim i qartë është se shumë nga kamionët po mbajnë drithë – ose produkte të tjera si farat e lulediellit – të marra nga fermerët ukrainas.
Imazhet satelitore të qytetit Dzhankoi në Krime tregojnë kamionë që presin në një rrugë pranë një objekti të depozitimit të grurit dhe pranë stacionit të trenit.
Ky nivel i trafikut rrugor në Krime është i pazakontë pasi Ukraina nuk ka pasur akses në zonë që kur u aneksua nga Rusia në vitin 2014 dhe ka eksportuar drithë dhe produkte të tjera nga gjetkë.
Mund të jetë e mundur të shpjegohet një pjesë e vëllimit të trafikut si kamionë të zbrazët që kthehen nga zonat e pushtuara që kanë dërguar furnizime për trupat ruse. Por një interpretim i qartë është se shumë nga kamionët po mbajnë drithë – ose produkte të tjera si farat e lulediellit – të marra nga fermerët ukrainas.
Imazhet tregojnë trena mallrash – me vagonë të llojit të përdorur për transportin e grurit dhe produkteve të tjera – në stacionin pranë objektit të magazinimit.
Trenat nga Dzhankoi lidhen me portet e Sevastopolit dhe Kerçit, ku prodhimet mund të zhvendosen në Rusi ose jashtë saj.
Ku merret drithi ukrainas pas Krimesë?
“Ata fillimisht marrin grurë në Krimenë e aneksuar, ku e transportojnë atë në Kerç ose Sevastopol, pastaj ngarkojnë grurin ukrainas në anijet ruse dhe shkojnë në ngushticën e Kerçit,” thotë Andrii Klymenko, një ekspert në Institutin për Detin e Zi. Studime Strategjike në Kiev, i cili monitoron rregullisht lëvizjet e anijeve rreth Krimesë.
“Atje, në ngushticën e Kerçit, ata transferojnë grurin ukrainas nga anijet e vogla në transportues me shumicë, ku përzihet me grurë nga Rusia – ose në disa raste, ata lundrojnë në këtë zonë vetëm për të dhënë idenë se po ngarkojnë me drithëra ruse. Kjo ngarkesë më pas eksportohet me certifikata ruse, duke thënë se është drithë rus.
Anijet më pas janë drejtuar në Siri ose Turqi.
Ministri i Jashtëm turk Mevlut Cavusoglu ka thënë se ata kanë hetuar pretendimet për dërgimin e grurit ukrainas në Turqi dhe deri më tani nuk kanë gjetur asnjë provë.
“Ne pamë që porti i nisjes së anijeve dhe origjina e mallrave është Rusia në të dhënat,” tha ai.
Vëllimi i pazakontë i aktivitetit në Sevastopol
Imazhet satelitore nga terminali i drithit Avlita në portin e Sevastopolit në perëndim të Krimesë tregojnë një nivel të lartë aktiviteti gjatë gjithë qershorit, me material të verdhë në përputhje me ngjyrën e grurit që ngarkohet në një seri anijesh.
Ne shqyrtuam imazhet e të njëjtit terminal në qershor gjatë viteve të fundit dhe kjo sasi aktiviteti duket të jetë jashtëzakonisht e lartë.
Disa ekspertë me të cilët folëm thanë se ky aktivitet mund të llogaritet vetëm nga drithërat e transportuara nga kontinenti i Ukrainës. “Krimeja nuk prodhon shumë drithëra për eksport,” thotë Marija Bogonov, eksperte e politikave bujqësore në Shkollën Ekonomike të Kievit. Gjithashtu nuk do të kishte kuptim gjeografik që Rusia të përdorte Sevastopolin për të eksportuar drithërat e saj.
Por Mike Lee, një ekspert i bujqësisë te Green Square Agro, i cili ka punuar si në Ukrainë ashtu edhe në Rusi, thotë se disa drithëra që vijnë nga Krimea mund të jenë pjesë e një sasie të mbetur nga korrja e vitit të kaluar, e mbajtur në ruajtje për shkak të luftës. Krimea është nën kontrollin rus, por edhe atje janë prekur zinxhirët e furnizimit.
Anijet që fikin gjurmuesit e tyre
Nga Krimea, autoritetet amerikane dhe ukrainase dhe raportet e mediave kanë përmendur nëntë anije që besohet se kanë transportuar grurë të vjedhur ukrainas jashtë vendit.
Duke përdorur të dhëna nga Lloyd’s List Intelligence, janë gjurmuar këto anije në udhëtimet nga Krimea drejt porteve në Turqi dhe Siri që nga prilli.
Lloyd’s List Intelligence thotë se anijet kanë përdorur ato taktika që specialistët detarë do të përshkruanin si praktika “mashtruese” të lundrimit – duke fikur gjurmuesit e tyre në bord kur hyjnë në Detin e Zi, ose duke lëvizur rreth ngushticës së Kerçit pranë Krimesë. Kur gjurmuesit e tyre kthehen në internet, anijet lundrojnë në jug dhe shumë prej tyre raportojnë një thellësi më të vogël në ujë, duke sugjeruar se kanë marrë ngarkesë gjatë ndërprerjes.
U hartuan udhëtimet e tre anijeve: Matros Pozynich dhe Sormovskiy 48, në pronësi të dy kompanive në Rusi, si dhe Finikia, në pronësi të Autoritetit të Përgjithshëm Detar Sirian.
Ne u përpoqëm të kontaktonim pronarët e regjistruar në Rusi të këtyre anijeve për të pyetur për udhëtimet, por nuk morëm përgjigje. Ne nuk arritëm të kalonim te pronarët sirianë.
Pavarësisht boshllëqeve në historitë e tyre të gjurmuesve, imazhet satelitore kanë zbuluar se ku kanë qenë disa nga anijet.
Fotot nga Maxar tregojnë Matros Pozynich në Sevastopol në Krime në mes të majit. Gjatë këtij udhëtimi, ai lundroi në ngushticën e Kerçit, pati një ndërprerje të transmetuesit për pesë ditë dhe më pas u rishfaq qindra milje në jug në Detin e Zi. Më vonë u fotografua në portin sirian të Latakias – por e kishte të fikur sistemin e gjurmimit.
Sipas Sigurisë së Jetës në Det të OKB-së (SOLAS), anijet duhet t’i kenë gjurmuesit e tyre të ndezur gjatë gjithë kohës, përveç nëse kjo përbën një kërcënim për sigurinë dhe sigurinë e tyre – për shembull nga pirateria.
Michelle Wiese Bockmann, një redaktor tregu në Lloyd’s List Intelligence, beson se nuk ka asnjë justifikim për mbylljen e gjurmuesve pranë Krimesë ose pranë bregdetit sirian.
“Kjo praktikë nuk është e qartë e lidhur me rreziqet e piraterisë,” thotë zonja Bockmann. “Anijet e tjera kanë transmetuesit e tyre të ndezur, kështu që pse jo?”
Taktikat e Rusisë
Janë marrë gjithashtu dokumente të hartuara nga autoritetet pushtuese ruse që listojnë fermat ku do t’u transferohet gruri.
Një hetim i veçantë ka treguar se në disa raste, rusët po i detyrojnë fermerët ukrainas të shesin drithë me çmime shumë më të ulëta se çmimet e tregut dhe të nënshkruajnë dokumente për të vërtetuar se është blerë “ligjshëm”.
Ndërsa raportet e hershme ishin zakonisht për vjedhje të drejtpërdrejtë nga forcat ruse, fermerët sugjerojnë se ka pasur një ndryshim në taktika pasi rusët e kuptojnë se nëse nuk paguajnë asgjë, të korrat e ardhshme mund të sabotohen. Fermerët thonë se duhet të pranojnë çmimet e ulëta pasi nuk kanë alternativë dhe duhet të blejnë karburant dhe të paguajnë punëtorët.
Emilie Pottle, një avokate e së drejtës ndërkombëtare, tha se këto veprime mund të shkelin Konventën e Gjenevës dhe rregullat e Gjykatës Penale Ndërkombëtare (ICC) sr rregullator për fuqitë pushtuese.
Ne kontaktuam autoritetet ruse për të pyetur në lidhje me këto pretendime, por ende nuk kemi marrë një përgjigje.
Megjithatë, disa zyrtarë në zonat e kontrolluara nga Rusia kanë folur hapur për marrjen e grurit ukrainas nga zonat që ata tani kontrollojnë.
